Dorvvolašvuohta ja vásttolašvuohta

Vásttolašvuohta

Árrabajásgeassin

…bargoveahka ságastallá fuolaheaddjiiguin digitála birrasiid geavahusas ja doaibmavugiin.
…bargoveahka muitala fuolaheaddjiide persovdnadieđuid gieđahallamis árrabajásgeassimis (maiddái Varda) árrabajásgeassima ordnejeaddji rávvagiid mielde.
…bargoveahka fuolaha diehtosuojis mánáid govaid ja buktosiid almmustahttimis…
…bargoveahka soahpá fuolaheaddjiiguin govvemis ja daid almmustahttimis ja maiddái mánáid buktosiid almmustahttimis.

…pedagogalaš dokumenterema hárrái mánáiguin ságastallojuvvo digitála bálvalusain, mat leat geavahusas.
…mánás dáhttojuvvo lohpi su govaid ja buktosiid almmustahttimii. Mánáiguin oahpahallojuvvo, ahte govvemii ja almmustahttimii dárbbašuvvo lohpi.

…bargoveahka sihkkarastá, ahte buot fuolaheaddjit ožžot dieđuid digitála bálvalusain. Virggálaš ja eahpevirggálaš dieđujuohkin earuhuvvojit nuppiineaskka.
…oahpásmuvvat mánáid digitála máilbmái ja dan áigeguovdilis albmanusaide.

…mánáide fállojuvvo dušše ahke- ja ovdánandássái heivvolaš sisdoallu.

Ovdaoahpahus

…bargoveahka muitala fuolaheaddjiide persovdnadieđuid gieđahallamis ovdaoahpahusas (maiddái Koski) ovdaoahpahusa lágideaddji rávvagiid mielde.

…ságastallat dahkkivuoigatvuođain ja das, ahte nuppi buvttadan sisdoalu geavaheapmái berre leat álo lohpi.

…dorvvolaš digitála bálvalusat geavahuvvojit vuorrováikkuhusas doarjjan..

…mánáiguin ságastallojuvvo teknologiija suvdilis geavahusas ja das, ahte teknologiija ođuheapmi ja geavaheapmi golahit luondduriggodagaid.

Jahkeluohkkáollisvuohta 1–2

…oahpahallá doaibmat vásttolaččat ja čuovvu njuolggadusaid.

…ádde, ahte lea buorre dáhpi dáhttut lobi olbmos, gean áigu govvet. Son ádde, ahte gova ii sáhte almmustahttit almmá lobi haga.
…oahpásmuvvá dahkkivuoigatvuođaid prinsihpaide ja ádde, maid dat praktihkas mearkkašit.
…ádde maid mearkkašit dahkki, buvtta, vuoigatvuohta ja dahkkivuoigatvuohta.
…hárjehallá viežžat ja geavahit materiála.

…hárjehallá vuorrováikkuhuslaš digitála bálvalusaid geavaheami dorvvolaš birrasis.

…máhttá bagadallama vuollásažžan árvvoštallat dieđu ja diehtogálduid luohtehahttivuođa..
…hárjehallá dovdát gávppálaš sisdoalu máŋggamedialaš birrasis.

Oahppi arvvosmahttá earáid vásttolašvuhtii iežas ovdamearkka bokte.

Jahkeluohkkáollisvuohta 3–6

…diehtá, maid vásttolaš doaibman mearkkaša. Son doaibmá vásttolaččat ja čuovvu njuolggadusaid digitála bálvalusain.

…dovdá dahkkivuoigatvuođaid vuođđoprinsihpaid ja ádde daid gudnejahttima dehálašvuođa..
…hálddaša CC (Creative Commons) – liseansavuogádaga dahje sullasaš vuogádaga vuođđoprinsihpaid ja čuovvu daid.

…oahpásmuvvá ja geavaha vuorrováikkuhuslaš digitála bálvalusaid dorvvolaš birrasis vuhtiiváldimiin ahkerájá.

…ádde teknologiija geavaheapmái laktáseaddji válljejumiid váikkuhusaid bistevaš boahttevuhtii.

…hárjehallá kritihkalašvuođa gáldu hárrái. Son oahpahallá árvvoštallat dieđu ja diehtogálduid luohtehahttivuođa.
…hárjehallá gálduid geavahusa ja merket daid.
…dovdá iešguđetlágan teakstašlájaid máŋggamedialaš birrasis.

…dovdá teknologiijai laktáseaddji ehtalaš ja morálalaš gažaldagaid.

Oahppi lea beroštuvvan rusttegiid eallinagis ja teknologiijai laktáseaddji gierdogeavaekonomiijas.
Oahppi čájeha beroštumi vásttolašvuhtii digitála birrasiin.

Jahkeluohkkáollisvuohta 7–9

…dovdá dahkkivuoigatvuođaid. Son čuovvu dahkkivuoigatvuođalága ja dovdá lága rihkkuma čuovvumušaid.
…ádde dahkkivuoigatvuođaide laktáseaddji fitnodatdoaibmama.
…heiveha CC (Creative Commons) -liseansavuogádaga dahje sullasačča. Son diđošta, ahte leat leahkimin earáge lohpevuogádagat.
…dovdá ohcanbálvalusaid ja dáhtavuođuid vuogi doaibmat ja buvttadit dieđuid.
…ádde tekonologiijai laktáseaddji vejolašvuođaid ja riskkaid globála máilmmis.

…geavaha sosiála media áppaid ahkerájáid mielde ja ádde iežas ovddasvástádusa dain doaimmadettiinis.
…ádde sosiála media mearkkašumi indiviidii ja servodagas.

…diđošta teknologiija geavaheami ja iežas válljejumiid váikkuhusaid birrasii. Son figgá iežas doaimmaid bokte ovddidit suvdilis boahttevuođa.

…suokkardallá ja ságatallá teknologiijai laktáseaddji ehtalaš ja morálalaš gažaldagaid birra..

…máhttá merket gálduid áššáigullevaččat.

Oahppi dovdá dahkkivuoigatvuođaid lassin maiddái pateantta, gálvomearkka ja mállesuoji ja ádde daidda laktáseaddji vuoigatvuođaid.
Oahppi máhttá raporteret bálvalusa bajásdoalliide, jus áicá fierpmis vahátlaš dahje váralaš sisdoalu.
Oahppi máhttá ahkerájáid mielde atnit ávkin sosiála media vejolašvuođaid oahpuin…

Dorvvolašvuohta

Árrabajásgeassin

…bargoveahká dovdá diehtosuodje- ja diehtodorvorávvagiid ja čuovvu daid.
…bargoveahka gudnejahttá máná priváhttasuoji digitála birrasiin.
…bargoveahka diehtá, maid dorvogielddus mearkkaša, ja máhttá muitalit dorvogildosa vuollásaš dieđuid gieđahallamis bearrašiidda árrabajásgeassima lágideaddji rávvagiid mielde.
…digitála bálvalusaid oahpásmuvadettiin giddejuvvo erenomáš fuomášupmi dorvvolašvuhtii…

…mánná árvvosmahttojuvvo muitalit vásáhusaidis birra digitála bálvalusain.
…mánáid digitála máilbmái guoski álgagiidda darvánit ja daid birra ságastallojuvvo.

…hárjehallat ovdáneaddji kritihkalaš lohkanmáhtu.

…ságastallat ahkerájáid birra ja daid mearkkašumis ja oahpásmuvvat daid bagadalli symbolaide.

Ovdaoahpahus

…oahpásmuvvat dorvvolaš doaibmamii digitála bálvalusain. Mánáiguin oahpahallat dorvvolaš doaibmama vuođđoprinsihpaid.

…oahpahallat, mot láhttet, jus digitála bálvalusain deaivá čuolmma.

…mánáiguin ságastallojuvvo beassansániid ja geavaheaddjidovddaldagaid birra ja das, manin daid ii oaččo juogadit.

…mánáiguin suokkardallojuvvo ja árvvoštallojuvvo fierpmi dieđuid luonddu ja luohtehahttivuođa.

Jahkeluohkkáollisvuohta 1–2

…oahpahallá dorvvolaš doaibmama digitála bálvalusain. Oahppi máhttá doaibmat dárbbašettiinis veahki.
…geavaha skuvlla fállan digitála birrasiis rávvagiid mielde.

…oahpásmuvvá áppaid priváhttaásahusaide ja ádde daid mearkkašumi.

…máhttá muitalit dorvvolašvuhtii laktáseaddji vásáhusaidis, maid lea deaivan digitála bálvalusain.

…ádde geavaheaddjikonttu doahpaga. Son ádde geavaheadddjidovddaldaga ja beassansáni mearkkašumi árgabeaivvis.
…ádde, ahte beassansátni boarásmuvvá ja dan berre molsut. Son dovdá nana suollemassáni dovdomearkkaid.
…máhttá vejolaš oktasašgeavahusa rusttegiid geavaheapmái laktáseaddji doaibmavugiid.

…ádde fierpmis gávdnojeaddji dieđu luonddu. Son ádde, ahte gii ihkinassii sáhttá buvttadit sisdoalu fierbmái.

…dovdá ahkerájáid. Son ádde ahkerájáid mearkkašumi ja čuovvu daid.

Oahppi diehtá ja geavaha iešguđet identifiserenvugiid.

Jahkeluohkkáollisvuohta 3–6

…máhttá doaibmat dorvvolaččat iešguđetlágan digitála bálvalusain.
…hárjehallá persovdnadieđuid dorvvolaš geavaheami fierpmis.
…máhttá hábmet priváhttaásahusaid beaivválaččat geavahusas leahkki digitála bálvalusain.
…diđošta vugiid, maiguin digitála bálvalusat čohkkejit dieđuid. Son ádde, ahte sáhttá ieš váikkuhit dieđuide, mat čohkkejuvvojit su birra.

…dovdá vejolaš riskadiliid digitála bálvalusain ja muitala daid birra.

…hábme iehčanasat nana suollemassáni. Son ádde, ahte seammá suollemassáni ii galgga geavahit máŋgga bálvalusas.
…hárjehallá suollemassániid ja eará dovdánvugiid hálddašeami.
…ádde rusttega bajásdoallama ja beaivádemiid mearkkašumi.

…diehtá, mot doaibmat, jus fierpmis deaivá fillehallángeahččaladdama.

…máhttá dárkkistit iežas geavahan bálvalusaid ahkerájáid.
…ádde iešguđetlágan digitála sisdoaludi váikkuhusaid alcces. Son oahpahallá válljet sisdoaluid, mat ovddidit buresbirgejumi.

Oahppi lea beroštuvvan digitála bálvalusaid dorvvolašvuođas ja iešheanálaččat gidde fuomášumi dorvvolašvuhtii. Son ádde digitála bálvalusaid dorvvolašvuhtii laktáseaddji erenomáš iešvuođaid.

Jahkeluohkkáollisvuohta 7–9

…máhttá suddjet iežas ja eará olbmuid priváhttavuođa. Son máhttá ráddjet iežas persovdnadieđuid gieđahallama digitála bálvalusain.
…diđošta diehtodorvoriskkaid ja diehtá, maid berre dahkat, jus diehtodorvu lea loavkiduvvon.
…ádde persovdnadieđuid geavaheami prinsihpaid ja čuovvu diehtosuodjái ja -dorvui guoski rávvagiid barggadettiinis.
…ádde EU diehtosuodjeásahusa ja diehtosuodjelága ulbmila ja guovddáš prinsihpaid.
…dovdá teknihkalaš diehtodorvvolašvuođa ákkaid ja ádde iežas suddjema vuođđoprinsihpaid hehttehusprográmmaid vuostá.
…máhttá suddjet dieđuidis ja fiillaidis amaset dat jávkat dahje duššat ja máhttá vurket dain sihkkarisvuođakopiijaid.
…diehtá, maid mearkkašit neahttalogana gaskaboddosaš muitu, diehtočoahkut, priváhtta neahttageavahusa dilli ja siidohistorjá, ja máhttá geavahit daid.
…ádde digitála bálvalusaid váikkuhusaid olbmo láhttemii.
…diđošta, ahte olbmot profilerejuvvojit digitála bálvalusaid čohkken dáhta vuođul. Son diđošta, ahte dát dáhta sáhttá geavahuvvot iešguđet ulbmiliid várás.
…ádde vuoigatvuođaidis hálddašit, ávkkástallat ja sirdit ovddosguvlui su birra čohkkejuvvon dáhta. Son diehtá, mii mearkkašumiid lea iežas aktiivvalaš doaimmain dáhtahálddašeamis.

…diehtá, mot doaibmat digitála birrasiid riska- ja čuolbmadiliin.
…máhttá gieđahallat teknologiija áigeguovdilis dorvvolaš geavaheapmái laktáseaddji albmanusaid.

…máhttá geavahit vejolaččat geavahusas leahkki suollemassátneprográmma.
…máhttá hálddašit fiillaid geavahanrivttiid.

…ádde digitála sisdoaluid váikkuhusaid virkuivuhtii, nahkáriidda ja vuoiŋŋamaččaide. Son vállje sisdoaluid, mat ovddidit buresbirgejumi.

…ádde digitála bálvalusaid váikkuhusaid gávppálaš ja politihkalaš motiivvaid.
…ádde, ahte lassáneaddji dáhta ovttas ovdáneaddji teknologiijain dahká vejolažžan ođđa innovašuvnnaid ja fitnodatdoaibmavejolašvuođaid.

Oahppi máhttá installeret ja váldit eret gaskaboddosaččat geavahusas viruscaggama dahje buollinmuvrra.
Oahppi hálddaša diehtočoahkuid geavahusa.
Oahppi ádde geavahanvuogádagaid erohusaid diehtodorvvu dáfus.
Oahppi máhttá divvut diehtodorvvus čuolbmadilis.
Oahppi diehtá iešguđet dovdánvugiid erohusaid ja daid diehtodorvodásiid.

Ergonomia

Árrabajásgeassin

…mánáide fállojuvvo alla dásat sisdoallu geahččanguovlluin, main geavaheaddji lea guovddážis ja pedagogihka geahččanguovllus.
…oidit birrasiid, mat arvvosmahttet lihkadit.

…mánáiguin geavahuvvojit mánáid geavahussii heivvolaš digitála birrasat.
…sihkkarastit, ahte reaiddut ja rusttegat leat mánáide oažžun láhkai nu, ahte dat arvvosmahttet máná ávkkástallat daiguin stohkosiin ja oahppamis.
…giddet máná fuomašumi doallat bottuid doaimmaid gaskkas ja buri ergonomiijai.
…fanahallat, lášmmohallat ja lihkadit valjit ja jeavddalaččat.

…oahpahallat giddet fuomášumi jiena kvalitehtii ja volumii.
…oahpahallat giddet fuomášumi čuovggaide ja šearpma šearratvuhtii ja maiddái muddet daid.

…mánát ožžot vásáhusaid gillilis doaibmamis digitála birrasiin.

Ovdaoahpahus

Hárjehallat buori ergonomiija ja bottuid doallama.

Jahkeluohkkáollisvuohta 1–2

…hárjehallá geavahit digitála birrasiid, mat lasihit lihkadeami.

…hárjehallá doallat bottuid bargama olis ja lášmmohallá bottuid áigge.
…hárjehallá dearvvašlaš barganstellelmasaid.
…máhttá muddet iežas bargansaji rievttes láhkai vejolašvuođaid mielde.
…hárjehallá bargat ulbmillaččat digitála birrasiin.

…máhttá muddet šearpma šearratvuođa, resolašuvnna ja ivnni ja maiddái jietnadási.
…oahpásmuvvá heivvolaš čuovggaide.

Oahppi máhttá válljet ergonomiija dáfus buoremus barganreaiddu ja -báikki.
Oahppi lea beroštuvvan teknologiijas, mii arvvosmahttá lihkadit.

Jahkeluohkkáollisvuohta 3–6

…geavaha lihkadeami lasiheaddji digitála birrasiid.

…ádde ergonomiija mearkkašumi buresbirgejupmái beaivválaš bargamis.
…máhttá válljet buori barganstellelmasa ja molssoda dan dárbbu mielde.
…máhttá válljet vuogas guhkkosaš áiggi bargat.

Oahppi máhttá ohcat veahkkeneavvuid, mat buoridit bargoergonomiija ja ádde daid mearkkašumi.

Jahkeluohkkáollisvuohta 7–9

…máhttá vuhtiiváldit ergonomiija oassesurggiid iežas bargamis.
…dovdá váibama ja máhttá doallat bottuid barggadettiinis.
…máhttá čuozihit iežas bargama ulbmillaš ja suvdilis vugiin digitála birrasiin.

…máhttá ávkkástallat iešguđetlágan álkesgeavahus- ja juvssahahttivuođareaidduiguin digitála birrasiin.

Oahppi máhttá geavahit rusttegiid iešguđetlágan čálihan- ja stivrenvugiid. Oahppi máhttá vállje dillái heivvolaš čálihan- ja stivrenvuogi.
Oahppi máhttá aktiveret ja váldit eret anus álkesgeavahus- ja geavahandoarjjadoaimmaid.
Oahppi máhttá rievdadit kursora čuovvunfártta, šearpma guoskanhearkivuođa ja stivrema eará ásahusaid.