Media pyevtittem
Kreativlâš olgospyehtim
Arâšoddâdem
- pargeeh tuárjuh párnái sánálii, koválii já ropâlii olgospyehtim media pyevtitmist maaŋgâpiälásij vuovijguin.
- párnááh oovtâst pargeiguin ideisteh já pyevtitteh keččâleddee vuovvijn jieškote-uvlágán mediasiskáldâsâid, tego digimainâsijd, jienâvuorkkiimijd tâi sárgusijd.
- párnááh sierâdeh oovtâst pargeiguin media pyevtitmân lohtâseijee sierâid. Párnááh rähtih ovdâmerkkân reportaas aargâ tábáhtusâin.
- párnááh uápásmuveh jieškote-uvlágán mediapiergâsáid sehe digitallijd heiviittâssáid, imâšteleh oovtâst pargeiguin já kevttih taid sierâdâlmáin já keččâleddee vuovvijn siskáldâsâi pyevtitmist.
- párnááh uásálisteh media pyevtittem sierânâs muddoid: ohtsii ideistmân, kreativlii olášutmân já pyevtittâs árvuštellee tarkkuumân.
Ovdâmáttááttâs
- máttáátteijee tuárju párnáid kreativlii sánálii já koválii olgospyehtimân media pyevtitmist.
- párnááh oovtâst máttáátteijein rähtih keččâleddee vuovvijn mediasiskáldâsâid, tego koveanimaatioid, videoid, digitallijd kiirjijd tâi jieš rahtum muusik.
- párnááh oovtâst máttáátteijein kevttih jieškote-uvlágán mediapiergâsijd, heiviittâsâid já ohjelmijd mediasiskáldâsâi pyevtitmist.
- párnááh oovtâst máttáátteijein uásálisteh pyevtittem jieškote-uv muddoid: vuáváámân, keččâleddee já sierâdem vuovvijn olášutmân já pyevtittâs árvuštellee tarkkuumân. Párnááh oovtâst máttáátteijein sánádeh muddoid.
Iheluokain 1-2 uáppee
- ráhtá nube ulmuu laiđiittâsâst monnii oovtâkiärdánii kreativlii mediasiskáldâs, tego digimainâs tâi video.
- máttá nube ulmuu laiđiittâsâst kevttiđ onnum mediapiergâsijd, heiviittâsâid já ohjelmijd mediasiskáldâsâi pyevtitmist.
- kiävttá nube ulmuu laiđiittâsâst teevstâ, kove, lihâdeijee kove tâi jienâ jieijâs pyevtittempargoost já kiävttá taid iššeen olgospyehtim já mainâstem anokálvun.
- máttá kevttiđ onnum mediapiergâsijd, heiviittâsâid já ohjelmijd mediasiskáldâsâi pyevtitmist.
- vuáváá já olášut mediasiskáldâs oovtâst iärásijguin. Uáppee árvuštâl pyevtittem savâstâlmáin oovtâst ton hiäđulijn já hastâleijee muddoin sehe oppum aašijn.
- hárjuttâl adeliđ ávhálii macâttâs iärásij pargoin já väldiđ macâttâs vuástá.
Iheluokain 3-6 uáppee
- pyevtit nube ulmuu laiđiittâsâst monnii kreativlii mediasiskáldâs, tego animaatio tâi uánihisfiilmâ.
- kiävttá mediasiskáldâsâi rähtimist iššeen sánálii, visuallii já auditivlii olgospyehtim já mainâstem vuovijd, tego juonâráhtus, kovekuulmijd já jienâmaailm.
- máttá kevttiđ jieškote-uvlágán mediapiergâsijd já onnum heiviittâsâid já ohjelmijd, tego tuáijim- já editistemohjelm, mediasiskáldâsâi rähtimist já hammiimist.
- ovtâstit teevstâ, kove, lihâdeijee kove já jienâ ko lii jieš pyevtitmin media.
- máttá muštâliđ maidnii vuáđustâlmijd toos, et mondiet väljee tiätu mediaoovdânpyehtim häämi jieijâs olgospyehtimân.
- keččâl nube ulmuu laiđiittâsâst lasettum tuođâlâšvuođâ ko lii jieš pyevtitmin media.
- keččâl ohjelmistem mediasiskáldâs pyevtitmist. Uáppee ráhtá nube ulmuu laiđiittâsâst ovdâmerkkân ohjelmistum mainâs tâi vuáváá já olášut oovtâkiärdánii digitallii speelâ.
- äddee mediasiskáldâsâi pyevtittem sierânâs muddoid já máttá muštâliđ tain sánálávt. Uáppee ráhtá mediasiskáldâs oovtâst iärásijguin já árvuštâl ávhálii vyevi miäldásávt pyevtittem muddoid já loppâpuáttus.
- váldá huámášumán mediasiskáldâs ko vuáváá čuosâttâhjuávhu já máhđulii almostittemohtâvuođâ.
Iheluokain 7-9 uáppee
- viijđed jieijâs tááiđuid jieškote-uvlágán mediasiskáldâsâi rähtimist. Uáppee ráhtá nube ulmuu laiđiittâsâst monnii olssis uđđâ siskáldâs, tego elleekovetrailer, podcast tâi mediataiđuu, tâi hämmee digitallii speelâ.
- kiävttá maaŋgâpiälásávt kove, čallum teevstâ, lihâdeijee kove, jienâ já toi ovtâstâlmijd mediasiskáldâsâi pyevtitmist olgospyehtim já mainâstem vyehhin. Uáppee oovded jieijâs persovnlii olgospyehtim.
- viijđed jieijâs tááiđuid jieškote-uvlágán mediasiskáldâsâi pyevtitmist jieijâs kiäsuttemčuosâttuvâi miäldásávt.
- čiäŋŋud jieijâs máátu mediapiergâsij, heiviittâsâi já ohjelmij kevttimist visuallijd, audiovisuallijd já auditivlijd mediasiskáldâsâid rähtidijnis.
- kiävttá nube ulmuu laiđiittâsâst iššeen ohjelmistem tâi lasettum tuođâlâšvuođâ mediasiskáldâsâi pyevtitmist.
- uápásmuvá olssis uđđâ mediapiergâsáid, heiviittâssáid já ohjelmáid já váldá taid kiävtun mediasiskáldâsâid rähtidijnis.
- kiävttá ohjelmistem tâi lasettum tuođâlâšvuođâ mediasiskáldâs pyevtitmist.
- ráhtá mediasiskáldâsâid kreativlávt, keččâlâdmáin já mielâkuvviittâs kevttimáin oovtâst iärásijguin. Uáppee árvuštâl pyevtittem proosees, tuubdâst kievrâvuođâid já ovdedemčuosâttuvâid.
- váldá huámášumán mediasiskáldâs vuáváámist já olášutmist ton ulme, čuosâttâhjuávhu já máhđulii almostittemohtâvuođâ.
Vaiguttem
Arâšoddâdem
- párnááh oovtâst pargeiguin savâsteleh párnái vuoigâdvuođâin já máhđulâšvuođâin vaiguttiđ ohtsijd aššijd. Pargeeh ruokâsmitteh párnáid muštâliđ jieijâs jurduin ohtsii ideistmist já meerridmist. Media kiävttoo iššeen.
- pargeeh uásálistitteh párnáid pedagogilii dokumentistmist nuuvt siskáldâs ko oovdânpyehtimtäävi valjiimist-uv já ohtsii pyevtitmist.
Ovdâmáttááttâs
- párnááh máttáátteleh, et párnáin lii vuoigâdvuotâ já máhđulâšvuotâ vaiguttiđ ohtsijd aššijd. Párnááh kevttih mediapiergâsijd maaŋgâpiälásávt jieijâs jurdui jáá uáivilij olgospyehtim anokálvun.
- párnááh oovtâst máttáátteijein rähtih mediasiskáldâs, moin sij olgospyehtih jieijâs uáinu tâi tuoivuu tâi vaigutteh positivlávt monnii ohtsii áášán.
Iheluokain 1-2 uáppee
- olgospuáhtá jurduidis já uáivilijdis media vievâst.
- olgospuáhtá uáivil mediasiskáldâssáid, mon lii jieš ráhtám, já oovdânpuáhtá monnii vuáđustâllâm.
- pyevtit nube ulmuu laiđiittâsâst monnii oovtâkiärdánii vaigutteijee mediasiskáldâs, tego máinus.
- kiävttá nube ulmuu laiđiittâsâst monnii vaiguttemvyevi, tego kiärduttem tâi huumor.
Iheluokain 3-6 uáppee
- máttá oovdânpyehtiđ mediasiskáldâs peht jieijâs uáivilijd já vuáđustâllâđ uáivilijdis.
- máttá vuáđustâllâđ uáivilijdis já väldiđ ávhálii vyevi miäldásávt pele nubij oovdânpyehtim uáinoid.
- pyevtit nube ulmuu laiđiittâsâst monnii pele väldee tâi vaigutteijee mediasiskáldâs, tego árvuštâllâm, videoliŋkkam, uáivilčalluu, vlogi tâi poster.
- máttá kevttiđ maidnii kielâlijd já visuallijd vaiguttemvuovijd.
- máttá kuvviđ maidnii vuovijd, moiguin media peht puáhtá vaiguttiđ, tego uáivil almostittem tâi sosiallii media kampanja.
- ráhtá oovtâst iärásijguin monnii aargân lohtâseijee, vaigutteijee mediasiskáldâs.
Iheluokain 7-9 uáppee
- vuáđustâl jieijâs uáivil já puáhtá tom oovdân ávhálii vyevi miäldásávt. Uáppee máttá väldiđ ávhálii vyevi miäldásávt pele iärásij oovdânpyehtim, meid ereslágán, uáiviláid. Uáppee hárjuttâl argumentistem.
- máttá árvuštâllâđ jieijâs já iärásij argumentistem.
- hárján rähtiđ jurduid oovdânpyehtee, pele väldee tâi vaigutteijee mediasiskáldâs, tego blogiteevstâ, tâi vuáváá vyestimáinus tâi sosiallii media kampanja.
- máttá valjiđ vaiguttem várás jieškote-uvlágán olgospyehtim vuovijd já mediaoovdânpyehtim haamijd väldimáin huámášumán čuosâttâhjuávhu já almostittemvuáđu.
- kiävttá vaiguttem vuovijd tiäđulávt já vuáđustâlmáin.
- kiävttá nube ulmuu laiđiittâsâst vaaigutmân viggee siskáldâsâi pyevtitmist iššeen jieškote-uvlágán tekstâšlaajâi tubdâmuš, ko lii valjiimin ráhtus já olgospyehtimstiijlâ.
- reagist uáivilân rähtimáin vastuu tâi kommentistmáin pele väldee siskáldâs tâi viermiuđđâs.
- heivit viestâdem- já vaiguttemtáiđuidis aargâst ovdâmerkkân škoovlâ tooimâin.
Tiäđu jođettem
Arâšoddâdem
- párnááh totkeh já imâšteleh oovtâst pargeiguin kuvâttâllum já tuođâmiäldásij mediasiskáldâsâi pyevtittem ovdâmerkkân kuuvijd väldimáin já hammiimáin.
- pargeeh uásálistitteh párnáid tiäđu muštâlmist já falâmist, tego tábáhtusâi tieđeetmist aargâst.
Ovdâmáttááttâs
- párnááh totkeh, maht kuvâttâllum já tuođâmiäldásiih mediasiskáldâsah šaddeh já mii toi iäru lii. Párnááh ovdâmerkkân rähtih mainâsijd tâi reportaas aargâst.
- párnááh oovdânpyehtih tiäđu media iššijn, ovdâmerkkân vyerkkejum jienâ, digitallii koveoovdânpyehtim tâi video häämist.
Iheluokain 1-2 uáppee
- ráhtá nube ulmuu laiđiittâsâst oovtâkiärdánis mediasiskáldâs mii fáálá tiäđu, tego uđâskove tâi koveteevstâ.
- ibbeerd tuođâmiäldásij já kuvâttâllum mediasiskáldâsâi sierâlágán pyevtittemtäävi jieijâs pargeldem peht ovdâmerkkân keččâlmáin ruánáá kággá tekniik.
- ráhtá nube ulmuu laiđiittâsâst oovtâkiärdánis, tiäđu fällee, tekstâhámásii mediasiskáldâs, mast lii čallum tekstâ, tego uánihis viermiuđđâs.
- oovdânpuáhtá já fáálá nube ulmuu laiđiittâsâst tiäđu mediaoovdânpyehtim peht ovdâmerkkân tagaráin digitallijn vuáđoin, mii luokkaast lii kiävtust.
- oovdânpuáhtá oohtânkessum tiäđu monnii oovtâkiärdánis mediasiskáldâs peht.
Iheluokain 3-6 uáppee
- totká jieijâs pargeldem peht, et maht journalistliih siskáldâsah pyevtittuvvojeh. Uáppee ráhtá nube ulmuu laiđiittâsâst monnii tiäđu jođetteijee journalistlii mediasiskáldâs, tego uđđâs tâi valastâllâmvaldâldem.
- totká tiäđu pyevtittem, oovdânpyehtim já ovdâskulij jođettem muddoid jieijâs pargeldem peht.
- oovdânpuáhtá já joođeet ovdâskulij jieijâs čokkim tiäđu media vievâst. Uáppee väljee nube ulmuu laiđiittâsâst hiäivulii mediaoovdânpyehtim häämi.
- árvuštâl ávhálii vyevi miäldásávt já kriittisávt jieijâs já iärásij pyevtittem tiätusiskáldâslii media.
Iheluokain 7-9 uáppee
- máttá rähtiđ monnii tiäđu jođetteijee mediasiskáldâs, tego reportaas, tiäđáttâs, dokument, artikkel tâi sosiallii media almostittem. Uáppee kiävttá ulmemiäldásii ráhtus, stijlâšlaajâ já olgospyehtimvyevi.
- haaldâš jieškote-uv mediai stijlâšlaajâid nuuvt, et máttá jođettiđ ovdâskulij siämmáá almonist kuávdáš tiäđu eenâb ko ovttáin vuovvijn.
- máttá aicâlmistiđ tiäđu media vuovijguin ovdâmerkkân graafisávt tâi animaatioiguin.
- árvuštâl kriittisávt jieijâs tiäđu pyevtittem já oovdânpyehtim já äddee jieijâs ovdâsvástádâs tiäđu falâmist ovdâmerkkân sosiallii mediast.
- äddee algoritmij vaiguttâs tiäđu sirdâšuumist mediast já máttá adeliđ toos lohtâseijee ovdâmeerhâid.
Mun media pyevtitteijen
Arâšoddâdem
- pargeeh tuárjuh párnái positivlii ibárdâs alnestis media pyevtitteijen. Pargeeh ruokâsmitteh párnáid rähtiđ mediasiskáldâsâid sierâdellee já keččâleddee vuovvijn. Pargeeh aneh áárvust pyevtittâsâid.
- pargeeh ruokâsmitteh párnáid jieijâs alguid media pyevtitmist. Párnááh oovtâst pargeiguin sierâdeh rááiđui, speelâi, videoi já elleekuuvij tábáhtusâid. Rävisulmuuh väldih huámášumán párnái jieškote-uvlágán kiäsuttemčuosâttuvâid.
Ovdâmáttááttâs
- máttáátteijee ruokâsmit párnáid pyevtittiđ sierâdellee já keččâleddee mediasiskáldâsâid. Párnááh oovtâst máttáátteijein kävnih vuovijd, moiguin puohah pyehtih uásálistiđ já finniđ positivlijd vuáttámušâid media pyevtitmist.
- párnááh kevttih kreativlii olgospyehtim rävkkee kälden párnáid uápis mediasiskáldâsâid, tego rááiđui persovnijd, elleekuuvij tábáhtusâid tâi speelâi juonâ.
Iheluokain 1-2 uáppee
- kávná hiäđulijd vuovijd pyevtittiđ mediasiskáldâsâid já ruokâsmuvá rähtiškyettiđ mediasiskáldâsâid jiečânávt já oovtâst iärásijguin.
- ruokâsmit veerdijd tagarij pyevtittemvuovij piällás, maid jieš ana hiäđulâžžân, já máttá siämmást kunnijâttiđ valjimrijjâvuođâ já persovnlijd kiäsuttemčuosâttuvâid siskáldâsâi pyevtitmist.
- äddee, et mediatuojij máhđulii almostitmân lohtâseijee aašijn kalga savâstâllâđ meid rävisulmuiguin, eromâšávt aitârdeijeiguin, jieijâs já iärásij vuoigâdvuođâi suoijim tiet.
- árvuštâl jieijâs pyevtittem mediasiskáldâs máhđulii almostittem čuávumušâid olssis já iärásáid.
Iheluokain 3-6 uáppee
- máttá kuvviđ olssis ávhálijd mediasiskáldâs pyevtittem vuovijd, muddoid já siskáldâsâi pyevtittem merhâšume. Uáppee máttá kuvviđ jieijâs kievrâvuođâid sehe aašijd, maid lii oppâm já main halijdičij leđe pyereeb.
- savâstâl media pyevtitmist veerdijguin. Uáppee ruokâsmit veerdijd tagarij pyevtittem vuovij piällás, maid jieš ana ávhálâžžân, kunnijâtmáin valjimrijjâvuođâ.
- ruokâsmuvá stivriđ veerdijd monnii olssis luándulii, ávhálii mediasiskáldâs rähtimist.
- äddee, et lii jieš ovdâsvástádâsâst tain mediasiskáldâsâin, maid lii ráhtám já juáhám.
- árvuštâl, et magarijn pirrâsijn já vuáđuin mediasiskáldâsâid puávtáččij almostittiđ, já máttá suogârdâllâđ almostittem máhđulijd šiev já vädis čuávumušâid. Uáppee äddee, et ohtsij pyevtittâsâi almostitmân kalga leđe puohâi mietâmuš.
Iheluokain 7-9 uáppee
- noomât vuáđustâlmáin olssis ávhálijd vuovijd pyevtittiđ já almostittiđ mediasiskáldâsâid já kavnâđ keččâlâdmáin uđđâ vuovijd.
- máttá kuvviđ jieijâs roolâ media pyevtitteijen já tuubdâst jieijâs kievrâvuođâid sehe aašijd, main haalijd leđe pyereeb.
- máttááttâl huámášiđ veerdijdis kievrâvuođâid pyevtitmist já adeliđ ruokâsmittee macâttâs.
- tuággád jieškote-uvlágán ohtâvuođâid, main puáhtá kevttiđ jieijâs mediasiskáldâs pyevtittemtááiđuid iššeen.
- áruvštâl, et magargijn pirrâsijn já vuáđuin jieijâs mediasiskáldâsâid puávtáččij almostittiđ. Uáppee tiäđust, et ulmuuh árvušteleh já kommentisteh almostitmijd maaŋgânáál, já máttá kuvviđ ulmemiäldásijd vuovijd reagistiđ.
- máttá kuvviđ monnii vyevi, moin nuorah pyehtih media vievâst uásálistiđ ohtsâškodálii savâstâlmân já kulttuur pyevtitmân.