Siirry sisältöön

Ohjelmistemmättim uáivild…

  1. …ohjelmistemhámásii jurdâččem
  2. …totkee pargeldem já pyevtittem
  3. …ohjelmistum pirrâsij tubdâm já tain toimâm

Ohjelmistemmättim uásiubâlâšvuotâ lii juohhum kuulmâ válduvijđodâhân: 1) ohjelmistemhámásâš jurdâččem, 2) totkee pargeldem já pyevtittem já 3) ohjelmistum pirrâseh já tain toimâm. Válduvijđoduvah láá šlajâttâllum teemai mield tienuuvt, et ohjelmistemhámásii jurdâččem vuálá kuleh puoh kuvviimeh, moh siskeldeh jurdâččem, kiäčudem, vuávám já toimâm teknologiattáá. Totkee pargeldem já pyevtittem vuálá kuleh oovtâstpaargon já keevâtlii porgâmân lohtâseijee kuvviimeh sehe ohjelmistum pirrâsij tubdâm já tain toimâm vuálá čieŋâlub mättim sehe paijeen mainâšum teemai ovtâstittem argâelimân.

Válduvijđoduvah já toi vuálá šaddee kuvviimeh vuáđuduveh Arâšoddâdemvuávám (2018) já Ovdâmáttááttâs máttááttâsvuávám (2014) sehe Vuáđumáttááttâs máttááttâsvuávám vuáđustâsâin (2014) tohhum tarkkuumân. Vuáđustâsteevstâin ohjelmistemmättim tiättoo vijđes máttun puoh oppâm suorgijn, oppâmubâlâšvuođâin já oppâamnâsijn.

Ohjelmistemmättim arâšoddâdmist sehe ovdâ- já vuáđumáttááttâsâst

Arâšoddâdem

Ohjelmistemmättim arâšoddâdmist 

Párnááh uápásmuveh pargeiguin teknologisii pirrâsân já hárjutteleh ohjelmistmist tarbâšum valmâšvuođâid já vuáđutááiđuid. Sij aicâdeh já nomâtteh aargâ teknologia já piergâsijd já suogârdeleh toi ulme já toimâm. Pargeeh movtijditteh párnáid imâštâllâđ aašijd já ruokâsmitteh koijâdiđ já uuccâđ vástádâsâid koččâmuššáid. Párnááh hárjutteleh loogisii jurdâččem tááiđuid, tego šlajâttâllâm já viärdádâllâm. Sij máttáátteleh muštâliđ aašijn já jieijâs jurduin sehe toimâđ oovtâst já adelum ravvui miäldásávt.

Arâšoddâdmist párnááh finnejeh vuáttámušâid teknologiast já hárjutteleh ohjelmistmân lohtâseijee tááiđuid sierâdmáin, spellâmáin já oovtâst keččâlâdmáin sehe jieijâs pyevittâsâid ideistmáin já huksiistâlmáin.

Ovdâmáttááttâs

Ohjelmistemmättim ovdâmáttááttâsâst

Máttáátteijee uápásmuvá párnáiguin tiätumašinân já sij aicâdeh oovtâst tiätumašinij stivrim teknologia aargâ pirrâsijn. Sij totkeh oovtâst piergâsij toimâmprinsiipijd. Párnááh hárjutteleh orniđ aašijd jieškote-uv vuovijguin já vuáđustâlmijguin sehe čielgejeh aiccâmušâid já čuávdusijd oovtâst. Párnááh oovtâst máttáátteijein suogârdeleh, jesânisteh já totkeh aargâ almonijd já čuolmâid. Párnááh uápásmuveh jieškote-uvlágán toimâmravvuid já keččâledeh sierâdâlmáin toimâmravvui nuávdittem já adelem.

Ovdâmáttááttâsâst párnááh finnejeh hárjáneme kreativlii pargeeldmist já olgospyehtimist teknologia iššijn. Sij keksejeh já rahtâččeh jieijâs piergâsijd, robottijd já speelâhámásijd pirrâsijd sehe kovvejeh toi toimâmprinsiipijd. Máttáátteijee movtijdit párnáid oovdânpyehtiđ jieijâs ideaid já kuldâliđ iärásijd já jyehiđ pargoid ko pargeh oovtâst iärásijguin.

Iheluokain 1-2 uáppee

Ohjelmistemmättim iheluokkain 1-2

Uáppeeh oovtâst máttáátteijein aicâdeh uáppei vuáttámušmaailmist tiättojeijee tiätutekniik já uápásmuveh robotikân. Sij máttáátteleh kuvviđ tiätuteknisij piergâsij toimâmprinsiipijd. Sij hárjutteleh tubdâđ kiärdášuvvee kaavaid já njuolgâdusmiäldásâšvuođâid sehe orniđ tiäđu iävtui vuáđuld. Sij muštâleh jieijâs aiccâmušâin já valjiimijn tuáváduvâi já piergâsij iššijn. Uáppeeh oovtâst máttáátteijein raččoh argâpiäiválijd čuolmâid ossijd já keččâleh tooid čuávdusmuulsâiävtuid. Sij rähtih sierâdâlmáin toimâmravvuid, maid puáhtá testađ meid ohjelmistemnáál piergâsáin, sehe hárjutteleh tubdâđ feilâtiilijd.

Iheluokkain 1-2 uáppeeh kevttih ohjelmistmân lohtâseijee toimâmvuovijd já piergâsijd kreativlávt, sierâdâlmáin já keččâlâdmáin, ko kieđâvušeh jieškote-uv oppâamnâsij siskáldâsâid. Uáppeeh hárjutteleh pargoroolâin vuáruttâllâm já oovdânpyehtih já jyehih jieijâs ideaid iärásijguin. Uáppeeh oovtâst máttáátteijein olášutteh mainâshámásijd pyevtittâsâid kevttimáin animistem tâi ohjelmistem.

Iheluokain 3-6 uáppee

Ohjelmistemmättim iheluokkain 3-6

Uáppeeh aicâdeh ohjelmistem já robotik ohtsâškoddeest já suogârdeleh teknologisij heiviittâsâi ávhástâllâmvuovijd já merhâšume uáppei elimist. Uáppeeh oovtâst máttáátteijein savâsteleh tiätu juávkun čuosâttum digitallijn siskáldâsâin sehe uáppei jieijâs toimâmist digitallijn pirrâsijn.

Uáppeeh kevttih čuolmâ čuávdimân jieškote-uvlágán čuávdimkaavaid, maid sij keččâleh rähtiđ meid jiejah. Sij árvušteleh čuávdusijd kevttimáin monnii kriiteer. Sij kieđâvušeh já oovdânpyehtih tiäđu tuáváduvâi já symbolij vievâst. Sij rähtih toimâmravvuid já algoritmijd kevttimáin iššeen ohjelmistem vuáđuráhtusijd sehe oceh já tivodeh feeilâid toimâmravvuin. Sij ohjelmisteh graafisii ohjelmistempirrâsist.

Iheluokkain 3-6 uáppeeh hárjutteleh siđhes já iterativlii pargeldem ohtsii ulme olleem várás. Sij kevttih iššeen kreativlii olgospyehtimist já jieijâs pyevtittâsâin mittomijd já anturijd, automaatio já robotik sehe jieškote-uvlágán animistem- já ohjelmistemvuáđuid.

Iheluokain 7-9 uáppee

Ohjelmistemmättim iheluokkain 7-9

Uáppeeh uápásmuveh algoritmij, automaatio já robotik heiviittâssáid eellim jieškote-uv suorgijn. Sij savâsteleh oovtâst máttáátteijein ohjelmistum teknologia máhđulâšvuođâin, riiskâin já eettisijn uáinuin. Máttááttâsâst kieđâvuššojeh tiätu juávkun čuosâttum siskáldâsah já personistum palvâlusah. Uáppeeh oovtâst máttáátteijein suogârdeleh digitallijn pirrâsijn nurrum tiäđu já ohjelmistem sosiallii já ohtsâškodálii merhâšume.

Uáppeeh analysisteh já visualisteh čuolmâid já toi čuávdusijd sehe árvušteleh taid kriterij iššijn. Sij kevttih tiäđu kieđâvušmist já oovdânpyehtimist maaŋgâlágán almolistmijd, diagramijd já merkkimvuovijd sehe loogisijd operaatioid. Uáppeeh tulkkojeh ohjelmkoodijd sehe rähtih jiejah ohjelmijd, moh ulmemiäldásávt kevttih iššeen ohjelmistem vuáđuráhtusijd. Uáppeeh vuávájeh já ohjelmisteh ohjelmijd maaŋgâlágán pirrâsijn.

Iheluokkain 7-9 máttááttâsâst kiävttoo iššeen algoritmisâš jurdâččem já ohjelmistem jieškote-uv oppâamnâsijn já maaŋgâsuárgág oppâmubâlâšvuođâin. Uáppeeh oovtâst máttáátteijein vuávájeh já olášutteh kreativlijn ohtsâšovdedemprojektijn ohjelmistum pyevtittâsâid, moh čuávdih oppâamnâsáid tâi rievtis elimân lohtâseijee čuolmâid.

Motomeh ohjelmistemmättim kuávdáš tuáváduvah

Váldutuáváduvah

Ohjelmistem (eng. programming) = ohjelmistem siskeeld ravvui adelem, čuolmâ analysistem, máhđulij čuávdusij árvuštâllâm, ohjelmistemkoodi čäällim sehe ohjelmistum heiviittâs testam já feeilâi tivodem. Ohjelmistem uáivild tiäđuikieđâvuššâmtiettuu miäldásii tâi algoritmisii jurdâččem keevâtlâšvuođâst.

Ohjelm (eng. program) = stuorrâ algoritm, mii olášut tiätu ávhálii tooimâ. Ovdâmerkkâ: puhelin heiviittâsah, tiätumaašin teevstâkieđâvuššâmohjelmeh sehe puoh oovtâkiärdánis tâi muálkkáás ohjelmeh, maid tun jieš rááhtáh.

Ohjelmeh (su. ohjelmisto) = ohjelmij juávkku sehe tiäđuh, monâttâlmeh já ravvuuh, moh taheh máhđulâžžân maaŋgâlágán pargoi olášuttem tiätumaašinvuáháduvâst.

Koodam (eng. coding) = ohjelmistem muddo, mon ääigi eidusâš ohjelmistemkoodi šadda. Sarnum kielâst koodam kiävttoo taan ääigi meid ohjelmistem synonymin. Ovdâmerkkâ: muttojeijei, váárvui (su. silmukka) já iävtulij ráhtusij hammim tienuuvt, et ohjelm olášut tom maid tun halijdah.

Koodi (eng. code, program code) = tiätu ohjelmistemkieláin pyevittum algoritm tâi ohjelm, mon tiätumaašin puáhtá olášuttiđ. Ovdâmerkkâ: ohjelm uási, mii rekinist škoovlâst viettum tiijmij ubâlâšmere, ko toos piämmojeh piäiválávt tiijmeh tâi uáppee luuhâmoornig.

Algoritm (eng. algorithm) = toimâmravvui kuálus, mon čuávumuššân miinii čuolmâid čovdâšuvá tâi äšši muttá häämis. Ovdâmerkkâ: purrâmâšreeseept.

Ohjelmistemkielâ (eng. programming language) = tekstâvuáđusâš tâi visuallâš kielâ, moin algoritmeh tâi ohjelmeh koodajuvvojeh tagarin et tiätumaašin ibbeerd taid.

Lase tuáváduvah

Iähturááhtus = ohjelm čođâldittem suárrán jieškote-uvlágán muulsâiähtoid tast sorjon, magareh iävtuh láá asâttum. Ovdâmerkkâ: jis olgon arva, te piejâ čääsi jiehhee pihtâsijd pajalân ko moonah olgos.

IoT (Internet of Things) = tiiŋgâi ovtâstittem internetân. Internet peht piergâseh pyehtih jođettiđ tiäđu nubijdis sehe väldiđ tiäđu vuástá. Ovdâmerkkâ: sraŋgâttes šoŋŋâsajattâh puáhtá jođettiđ tiäđu šeermân mii lii siste já internet peht polvâpalvâlusân, kost kevttee uáiná tom.

Iterativlâš ovdedem = ovdedem vyehi, mon mield pyevtittâs ovdeduvvoo oosijn já jyehi uási almostittoo sierâ já toh táárbu mield ovdeduvvojeh ovdâskulij. Ovdâmerkkâ: luokast vuávájum lyevdispellâ, mii ij almostittuu aaibâs valmâšin, mut jyehi uási (om. spellâlyevdi, puáluh, njuolgâdusah) piäijojeh kiergâttem maŋa uáinimnáál, vâi iäráseh peesih kommentistiđ taid, já toh táárbu mield ovdeduvvojeh kommentij vuáđuld.

Muttojeijee (eng. variable) = ohjelmistmist tiäđu vuárkkumsaje. Ovdâmerkkâ: moobilspellâ, mii koijâd vistig spellee noomâ já piäjá tom uáinusân ruuvdu pajeroobdân, taarbâš muttojeijee, moos nommâ vyerkkejuvvoo.

Ohjelmistempiirâs = ohjelm tâi vuáđu, mon iššijn puáhtá rähtiđ ohjelmijd.

Graafisâš ohjelmistempiirâs = piirâs, mast koodi pyevtittuvvoo visuallij elementijguin. Ovdâmerkkâ: Scratch.

Tekstâvuáđusâš ohjelmistempiirâs = tekstâeditor, mast pyevtittuvvoo koodi. Ovdâmerkkâ: Notepad++.

Ohjelmistemfeilâ (bugi) = feilâ koodist, mon čuávumuššân ohjelm ij tooimâ ollágin tâi ohjelm tuáimá puástud.

Siisâ vuájuttum piergâs (eng. embedded system) = tiätu ulme várás rahtum piergâs tâi piergâsij juávkku, moos lii siisâ rahtum tiätumaašin. Ovdâmerkkân: TV, posâlemmaašin já digitallâš liegâsvuotâmittár.

Tahojiermi = maašin tâi ohjelm táiđu ađđiistâllâđ olmoošlâžžân onnum tooimâid. Ovdâmerkkâ: ohjelm, mii ávžoo uđđâ videoid ton vuáđuld, magarijd videoid tun lah keččâm ovdeláá.

Kiärduttemrááhtus (várvu (silmukka) tâi luuppi) = kiärduttemrááhtus ohjelmistmist. Maŋgii olášuttojeijee ohjelm uási.

Feeilâ kuorrâm (debuggam) = puástu tooimâ tovâttâm feeilâ saje uuccâm koodist.

Lävkkidiagram (su. vuokaavio, eng. flowchart) = diagram, mii oovdânpuáhtá algoritm tâi proosees muštâlmáin pargomuddoid njuolâiguin já jieškote-uv tijppâsij hamijguin.

URL (Uniform Resource Locator) = viermisiijđoi áinoošlajâsâš koodi. Ovdâmerkkâ: www.uudetlukutaidot.fi